بخش یک - امور كلی
فصل یک - تعريف ها و واژه شناسی
ماده 1
سازمان زندان ها و اقدامات تاميني و تربيتي كشور، سازماني است مستقل كه بطور مستقيم زير نظر رييس قوه قضاييه انجام وظيفه مي نمايد و به اختصار در اين آيين نامه سازمان ناميده مي شود.
ماده 2
همه ساله در موعد مقرر بودجه سازمان در رديف مستقل پيش بيني مي شود و پس از موافقت رييس قوه قضاييه براي تصويب به سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور ارسال مي گردد.
ماده 3
زندان محلي است كه در آن محكوماني كه حكم آنان قطعي شده است با معرفي مقام هاي صلاحيت دار قضايي و قانوني براي مدت معين يا به طور دايم به منظور تحمل كيفر، با هدف حرفه آموزي، بازپروري و بازسازگاري نگهداري مي شوند.
ماده 4
بازداشتگاه، محل نگهداري متهماني است كه با قرار كتبي مقام هاي صلاحيت دار قضايي تا اتخاذ تصميم نهايي به آنجا معرفي مي شوند.
تبصره 1 ـ تا هنگامي كه بازداشتگاههاي موضوع اين ماده ايجاد نشده است، در زندان ها محل جداگانه ي طبقه بندي شده اي براي نگهداري متهمان تحت قرار در نظر گرفته مي شود و نگهداري متهمان با محكومان در يك مكان ممنوع است.
تبصره 2 ـ با اجراي طرح ساماندهي منطقه اي زندان هاي كشور، كه از سوي سازمان تعيين و ابلاغ مي شود مي توان محكومان به حبسهاي كوتاه مدت تا 6 ماه را در بازداشتگاه نگهداري كرد.
ماده 5
زنـدان ها به زندان بستـه، مراكز حرفـه آموزي و اشتغال كه خود شامل مؤسسه هاي حرفه آموزي و كاردرماني (اردوگاه) است، تقسيم مي شوند.
تبصره ـ مؤسسه ي كيفري اعم از زندان، مركز حرفه آموزي و اشتغال، و ساير مؤسسه هاي تخصصي يا مراكزي است كه در اين آيين نامه، نام آنها ذكر شده است.
ماده 6
زندان بسته، زنداني است محصور كه با برجهاي ديده باني در پوشش داخلي و خارجي داراي حفاظت كامل باشد.
تبصره ـ در اين نوع زندان، محكومان شبها در خوابگاههاي اختصاصي يا گروهي نگهداري و روزها از برنامه هاي آموزشي و فني حرفه اي و تفريحي استفاده مي نمايند و در كارگاههاي داخل زندان به كار گمارده مي شوند.
ماده 7
مراكز حرفه آموزي و اشتغال مكاني است كه مي تواند محصور و در پوشش خارجي داراي حفاظت مناسب يا نامحصور و بدون حفاظت و مأمور انتظامي و يا در حالتي بينابين باشد كه در آن محكومان بطور گروهي بكار اعزام مي گردند و پس از خاتمه كار دوباره به آسايشگاههاي خود بازگشت داده مي شوند.
تبصره ـ سازمان مي تواند برنامه هاي حرفه آموزي، آموزش و اصلاح را در مورد متهمان نيز اجرا نمايد.
ماده 8
كليه محكومان با توجه به نوع و ميزان محكوميت، پيشينه كيفري، شخصيت، اخلاق و رفتار بر اساس تصميم شوراي طبقه بندي، حسب مورد در زندان هاي بسته يا مراكز حرفه آموزي و اشتغال نگهداري مي شوند، مگر آنكه مقام قضايي صادركننده حكم در رأي صادره محل خاصي را براي نگهداري محكوم تعيين نموده باشد.
تبصره ـ محكوماني كه در مراكز حرفه آموزي و اشتغال مرتكب تخلف گردند با نظر شوراي انضباطي به زندان بسته منتقل خواهند شد.
ماده 9
رييسان مراكز حرفه آموزي و اشتغال بايد به شيوه هاي مقتضي طرز اخلاق و رفتار و نظم و ترتيب كار محكومان را كنترل نمايند.
تبصره ـ كاركنان مراكز حرفه آموزي و اشتغال موظفند، طرز رفتار و اخلاق و نظم و ترتيب كار محكومان را برابر مقررات سازمان كنترل نموده و تخلف هاي آنان را به سرعت به اطلاع رييس مؤسسه مربوط برسانند. در اينصورت رييس مركز ظرف مدت بيست و چهار ساعت مراتب را جهت اتخاذ تصميم به شوراي انضباطي منعكس خواهد كرد.
ماده 10
رييسان مراكز حرفه آموزي و اشتغال موظفند پس از ورود محكومان، آنان را با برنامه ريزي آموزشي و حرفه آموزي مؤسسه ها آشنا نمايند.
ماده 11
محكوماني كه در مراكز حرفه آموزي، اشتغال مي يابند در تمامي ساعت هاي كار و حرفه آموزي، حق خروج از محل كار را نداشته و پس از خروج از آسايشگاه بايد بطور مستقيم به محل كار رفته و به موقع نيز مراجعت نمايند. زمان ورود و خروج آنان در محل كار به دقت بايد ثبت شود.
تبصره ـ در هر مورد كه محكوم مقررات مربوط را رعايت ننمايد و يا صلاحيت حرفه آموزي و كار در محلهاي ياد شده را نداشته باشد با نظر رييس مركز به زندان بسته اعزام گشته تا حسب مورد تصميم نهايي از سوي شوراي طبقه بندي و انضباطي مربوط اتخاذ گرديده و مراتب به قاضي ناظر زندان جهت اطلاع اعلام گردد.
ماده 12
مؤسسه كاردرماني (اردوگاه)، مركزي است براي نگهداري متهمان و محكومان جرايم مواد مخدر و اعتياد.
ماده 13
محكومان بنا بر تصميم شوراي طبقه بندي به منظور اشتغال به كار يا حرفه آموزي به مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي زير اعزام مي شوند:
1ـ مؤسسه هاي درون زندان (اين مؤسسه ها ممكن است در مالكيت زندان باشد يا به ساير سازمانهاي دولتي يا مؤسسه هاي خيريه يا تعاونيها يا بخش خصوصي تعلق داشته و زندان مجاز به استفاده از آنان باشد).
2ـ مؤسسه هاي خارج از سازمان (اين مؤسسه ها ممكن است در مالكيت سازمان باشد يا به ساير سازمانهاي دولتي يا غيردولتي يا عام المنفعه يا مؤسسه هاي خيريه يا تعاونيها يا بخش خصوصي تعلق داشته و زندان مجاز به استفاده از آنها باشد).
تبصره 1 ـ مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي با توجه به وضعيت ساختمان و كيفيت حفاظت آنها به پيشنهاد رييس مؤسسه و تشخيص رييس سازمان مي توانند بعنوان مراكز حرفه آموزي و اشتغال تلقي گردند.
تبصره 2 ـ مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي خارج از سازمان بايد دست كم واجد محلهاي كافي، جهت نمازخانه، كتابخانه، وسايل ارتباط جمعي، خوابگاه، غذاخوري، محلي براي ملاقات محكومان و ساير زمينه هاي تفريحات سالم باشند.
ماده 14
مراكز اقدامات تأميني و تربيتي مؤسسه هايي هستند كه در آنجا متهمان و محكومان قبل و بعد، يا ضمن اجراي مجازات يا مستقل از آن تا رفع حالتي كه آنها را در آينده در مظان ارتكاب جرم قرار مي دهد، به حكم يا قرار كتبي مراجع قضايي نگهداري مي شوند.
ماده 15
مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي، خدماتي و نظاير آن مؤسسه هايي هستند كه تحت نظارت سازمان با امكانات لازم از راه سرمايه گذاري دولت يا مشاركت بخش خصوصي و تعاوني به منظور اشتغال و آموزش فني حرفه اي و نيل به خودكفايي با هدف بازپروري محكومان تاسيس مي شوند.
تبصره ـ دستورالعمل ويژه اين بخش با نظر حوزه معاونت امور اشتغال، خودكفايي و حرفه آموزي تهيه و پس از تاييد رييس سازمان ابلاغ خواهد شد.
ماده 16
اداره هاي مراقبت بعد از خروج مراكزي هستند كه حمايت محكومان آزاد شده و واجد شرايط را بر عهده مي گيرند.
ماده 17
كانون اصلاح و تربيت مركزي است كه اطفال و نوجوانان بزهكار كمتر از 18سال تمام در آنجا براي اصلاح، تربيت و آموزش نگهداري مي شوند.
