فصل هشتم - دعاوي تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت
ماده 158
دعواي تصرف عدوانی عبارتست از: ادعاي متصرف سابق مبنی براین که دیگري بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وي خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مالدرخواست مینماید.
ماده 159
دعواي ممانعت از حق عبارت است از: تقاضاي کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگري بخواهد.
ماده 160
دعواي مزاحمت عبارت است از: دعوایی که بهموجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیري از مزاحمت کسی را مینماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است بدون این کهمال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد.
ماده 161
در دعاوي تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت، خواهان باید ثابت نماید که موضوع دعوا حسب مورد، قبل از خارج شدنملک از تصرف وي و یا قبل از ممانعت و یا مزاحمت در تصرف و یا مورد استفاده او بوده و بدون رضایت او و یا به غیر وسیله قانونی از تصرف ويخارج شده است.
ماده 162
در دعاوي تصرف عدوانی و مزاحمت و ممانعت از حق ابراز سند مالکیت دلیل بر سبق تصرف و استفاده از حق میباشد مگر آن کهطرف دیگر سبق تصرف و استفاده از حق خود را بهطریق دیگر ثابت نماید.
ماده 163
کسی که راجع به مالکیت یا اصل حق ارتفاق و انتفاع اقامه دعوا کرده است، نمیتواند نسبت به تصرف عدوانی و ممانعت از حق، طرحدعوا نماید.
ماده 164
هرگاه در ملک مورد تصرف عدوانی، متصرف پس از تصرف عدوانی، غرس اشجار یا احداث بنا کرده باشد، اشجار و بنا درصورتیباقی میماند که متصرف عدوانی مدعی مالکیت مورد حکم تصرف عدوانی باشد و در ظرف یک ماه از تاریخ اجراي حکم، در باب مالکیت به دادگاهصلاحیتدار دادخواست بدهد.
ماده 165
درصورتی که در ملک مورد حکم تصرف عدوانی زراعت شده باشد، اگر موقع برداشت محصول رسیده باشد متصرف عدوانی بایدفوري محصول را برداشت و اجرتالمثل را تأدیه نماید. چنانچه موقع برداشت محصول نرسیده باشد، چه اینکه بذر روییده یا نروییده باشد محکوم له پس از جلب رضایت متصرف عدوانی مخیر است بین اینکه قیمت زراعت را نسبت به سهم صاحب بذر و دسترنج او پرداخت کند و ملک را تصرفنماید یا ملک را تا پایان برداشت محصول در تصرف متصرف عدوانی باقی بگذارد و اجرتالمثل آن را دریافت کند. همچنین محکومله میتواندمتصرف عدوانی را به معدوم کردن زراعت و اصلاح آثار تخریبی که توسط وي انجام گرفته مکلف نماید.
تبصره - درصورت تقاضاي محکومله، دادگاه متصرف عدوانی را به پرداخت اجرتالمثل زمان تصرف نیز محکوم مینماید.
ماده 166
هرگاه تصرف عدوانی مال غیرمنقول و یا مزاحمت یا ممانعت ازحق در مرئی و منظر ضابطین دادگستري باشد، ضابطین مذکور مکلفندبه موضوع شکایت خواهان رسیدگی و با حفظ وضع موجود از انجام اقدامات بعدي خوانده جلوگیري نمایند و جریان را بهمراجع قضایی اطلاع داده،برابر نظر مراجع یادشده اقدام نمایند.
تبصره - چنانچه بهعلت یکی از اقدامات مذکور در این ماده، احتمال وقوع نزاع و تحقق جرمی داده شود، ضابطین باید فوراً از وقوع هرگونهدرگیري و وقوع جرم در حدود وظایف خود جلوگیري نمایند.
ماده 167
درصورتی که دو یا چند نفر مال غیرمنقولی را بهطور مشترك در تصرف داشته یا استفاده میکردهاند و بعضی از آنان مانع تصرف یااستفاده و یا مزاحم استفاده بعضی دیگر شود حسب مورد درحکم تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق محسوب و مشمول مقررات این فصلخواهد بود.
ماده 168
دعاوي مربوط به قطع انشعاب تلفن، گاز، برق و وسایل تهویه و نقاله (از قبیل بالابر و پله برقی و امثال آنها) که مورد استفاده در اموالغیرمنقول است مشمول مقررات این فصل میباشد مگر اینکه اقدامات بالا از طرف مؤسسات مربوط چه دولتی یا خصوصی با مجوز قانونی یا مستندبه قرارداد صورت گرفته باشد.
ماده 169
هرگاه شخص ثالثی در موضوع رسیدگی به دعواي تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق در حدود مقررات یادشده خود راذينفع بداند، تا وقتی که رسیدگی خاتمه نیافته چه در مرحله بدوي یا تجدیدنظر باشد، میتواند وارد دعوا شود. مرجع مربوط به این امر رسیدگینموده، حکم مقتضی صادر خواهد کرد.
ماده 170
مستأجر، مباشر، خادم، کارگر و بهطور کلی اشخاصی که ملکی را از طرف دیگري متصرف میباشند میتوانند به قائم مقامی مالک برابرمقررات بالا شکایت کنند.
ماده 171
سرایدار، خادم، کارگر و بهطور کلی هر امین دیگري، چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا مأذون از طرف مالک یاکسی که حق مطالبه دارد مبنی بر مطالبه مال امانی، از آن رفع تصرف ننماید، متصرف عدوانی محسوب میشود.
تبصره - دعواي تخلیه مربوط به معاملات با حق استرداد و رهنی و شرطی و نیز درمواردي که بین صاحب مال و امین یا متصرف قرارداد و شرایطخاصی براي تخلیه یا استرداد وجود داشته باشد، مشمول مقررات این ماده نخواهند بود.
ماده 172
اگر در جریان رسیدگی به دعواي تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق، سند ابرازي یکی از طرفین با رعایت مفاد ماده (1292( قانون مدنی مورد تردید یا انکار یا جعل قرار گیرد، چه تعیین جاعل شده یا نشده باشد، چنانچه سند یادشده مؤثر در دعوا باشد و نتوان از طریق دیگريحقیقت را احراز نمود، مرجع رسیدگیکننده به اصالت سند نیز رسیدگی خواهد کرد.
ماده 173
بهدعاوي تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق که یک طرف آن وزارتخانه یا مؤسسات و شرکتهاي دولتی یا وابسته به دولتباشد نیز برابر مقررات این قانون رسیدگی خواهد شد.
ماده 174
دادگاه درصورتی رأي به نفع خواهان میدهد که بهطور مقتضی احراز کند خوانده، ملک متصرفی خواهان را عدواناً تصرف و یامزاحمت یا ممانعت از حق استفاده خواهان نموده است . چنانچه قبل از صدور رأي، خواهان تقاضاي صدور دستور موقت نماید و دادگاه دلایل وي را موجه تشخیص دهد، دستور جلوگیري از ایجاد آثار تصرفو یا تکمیل اعیانی از قبیل احداث بنا یا غرس اشجار یا کشت و زرع، یا از بین بردن آثار موجود و یا جلوگیري از ادامه مزاحمت و یا ممانعت از حق را درملک مورد دعوا صادر خواهد کرد . ای ن دستور با صدور رأي به رد دعوا مرتفع میشود مگر اینکه مرجع تجدیدنظر دستور مجددي در این خصوص صادر نماید.
ماده 175
درصورتی که رأي صادره مبنی بر رفع تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق باشد، بلافاصله به دستور مرجع صادرکننده، توسطاجراي دادگاه یا ضابطین دادگستري اجرا خواهد شد و درخواست تجدیدنظر مانع اجرا نمیباشد. در صورت فسخ رأي در مرحله تجدیدنظر، اقداماتاجرایی بهدستور دادگاه اجراکننده حکم به حالت قبل از اجرا اعاده میشود و درصورتی که محکوم به، عین معین بوده و استرداد آن ممکن نباشد، مثل یاقیمت آن وصول و تأدیه خواهد شد.
ماده 176
اشخاصی که پس از اجراي حکم رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق دوباره مورد حکم را تصرف یا مزاحمت یاممانعت از حق بنمایند یا دیگران را به تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق مورد حکم وادار نمایند، به مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامیمحکوم خواهند شد.
ماده 177
رسیدگی بهدعاوي موضوع این فصل تابع تشریفات آیین دادرسی نبوده و خارج از نوبت بعمل میآید.
