باب هفتم - داوري
ماده 454
کلیه اشخاصی که اهلیت اقامه دعوا دارند میتوانند با تراضی یکدیگر منازعه و اختلاف خود را خواه در دادگاهها طرح شده یا نشدهباشد و درصورت طرح در هر مرحلهاي از رسیدگی باشد، به داوري یک یا چند نفر ارجاع دهند.
ماده 455
متعاملین میتوانند ضمن معامله ملزم شوند و یا بهموجب قرارداد جداگانه تراضی نمایند که درصورت بروز اختلاف بین آنان به داوريمراجعه کنند و نیز میتوانند داور یا داوران خود را قبل یا بعد از بروز اختلاف تعیین نمایند. تبصره - درکلیه موارد رجوع بهداور، طرفین میتوانند انتخاب داور یا داوران را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار کنند.
ماده 456
درمورد معاملات و قراردادهاي واقع بین اتباع ایرانی و خارجی، تا زمان یکه اختلافی ایجادنشده است طرف ایرانی نمیتواند بهنحوياز انحاء ملتزم شود که درصورت بروز اختلاف حل آن را بهداور یا داوران یا هیأتی ارجاع نماید که آنان داراي همان تابعیتی باشند که طرف معامله دارد .هر معامله و قراردادي که مخالف این منع قانونی باشد در قسمتی که مخالفت دارد باطل و بلااثر خواهد بود.
ماده 457
ارجاع دعاوي راجع به اموال عمومی و دولتی بهداوري پس از تصویب هیأتوزیران و اطلاع مجلس شوراي اسلامی صورت میگیرد .در مواردي که طرف دعوا خارجی و یا موضوع دعوا از موضوعاتی باشد که قانون آن را مهم تشخیص داده، تصویب مجلس شوراي اسلامی نیز ضرورياست.
ماده 458
در هر مورد که داور تعیین میشود باید موضوع و مدت داوري و نیز مشخصات طرفین و داور یا داوران بهطوري که رافع اشتباه باشدتعیین گردد. درصورتی که تعیین داور بعد از بروز اختلاف باشد، موضوع اختلاف که بهداوري ارجاع شده باید بهطور روشن مشخص و مراتب به داورانابلاغ شود. تبصره - قراردادهاي داوري که قبل از اجراي این قانون تنظیم شدهاند با رعایت اصل یکصد و سی و نهم (139 (قانون اساسی تابع مقررات زمانتنظیم میباشند.
ماده 459
درمواردي که طرفین معامله یا قرارداد متعهد به معرفی داور شده ولی داور یا داوران خود را معین نکرده باشند و در موقع بروز اختلافنخواهند و یا نتوانند در معرفی داور اختصاصی خود اقدام و یا در تعیین داور ثالث تراضی نمایند و تعیین داور بهدادگاه یا شخص ثالث نیز محول نشدهباشد، یکطرف میتواند داور خود را معین کرده بهوسیله اظهارنامه رسمی بهطرف مقابل معرفی و درخواست تعیین داور نماید و یا نسبت به تعیینداور ثالث تراضی کند. دراینصورت طرف مقابل مکلف است ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه داور خود را معرفی و یا در تعیین داور ثالث تراضینماید. هرگاه تا انقضاي مدت یادشده اقدام نشود، ذينفع میتواند حسب مورد براي تعیین داور بهدادگاه مراجعه کند.
ماده 460
در موارديکه مقرر گردیده است حل اختلاف بهیک نفر داور ارجاع شود و طرفین نخواهند یا نتوانند در انتخاب داور تراضی نمایند ونیز در صورتی که داور یکی ازطرفین فوت شود، یا استعفا دهد و طرف نامبرده نخواهد جانشین او را معین کند و یا در هر موردي که انتخاب داور بهشخص ثالث واگذار شده و آن شخص از تعیین داور امتناع نماید یا تعیین داور از طرف او غیر ممکن باشد، هریک از طرفین میتوانند با معرفی داورمورد نظر خود وسیله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه نظر خود را در مورد داور واحد اعلام کند و یاحسب مورد در تعیین جانشین داور متوفی یا مستعفی یا داوري که انتخاب او وسیله ثالث متعذر گردیده اقدام نماید. درصورتی که با انقضاي مهلت،اقدامی بهعمل نیاید،برابر قسمت اخیر ماده قبل عمل خواهد شد.
ماده 461
هرگاه نسبت به اصل معامله یا قرارداد راجع به داوري بین طرفین اختلافی باشد دادگاه ابتدا به آن رسیدگی و اظهار نظر مینماید.
ماده 462
درصورتی که طرفین نسبت به دادگاه معینی براي انتخاب داور تراضی نکرده باشند، دادگاه صلاحیتدار براي تعیین داور، دادگاهیخواهد بود که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد.
ماده 463
هرگاه طرفین ملتزم شده باشند که درصورت بروز اختلاف بین آنها شخص معینی داوري نماید و آن شخص نخواهد یا نتواند بهعنوانداور رسیدگی کند و به داور یا داوران دیگري نیز تراضی ننمایند، رسیدگی به اختلاف درصلاحیت دادگاه خواهد بود.
ماده 464
درصورتی که در قرارداد داوري، تعداد داور معین نشده باشد و طرفین نتوانند در تعیین داور یا داوران توافق کنند، هریک از طرفین بایدیک نفر داور اختصاصی معرفی و یک نفر بهعنوان داور سوم بهاتفاق تعیین نمایند.
ماده 465
در هر مورد که داور یا داوران، وسیله یک طرف یا طرفین انتخاب میشود، انتخابکننده مکلف است قبولی داوران را اخذ نماید .ابتداي مدت داوري روزي است که داوران قبول داوري کرده و موضوع اختلاف و شرایط داوري و مشخصات طرفین و داوران به همه آنها ابلاغ شدهباشد.
ماده 466
اشخاص زیر را هر چند با تراضی نمیتوان بهعنوان داور انتخاب نمود : - 1 اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی هستند . - 2 اشخاصی که بهموجب حکم قطعی دادگاه و یا دراثر آن از داوري محروم شدهاند.
ماده 467
در موارديکه دادگاه بهجاي طرفین یا یکی از آنان داور تعیین میکند، باید حداقل از بین دو برابر تعدادي که براي داوري لازم است وواجد شرایط هستند داور یا داوران لازم را بهطریق قرعه معین نماید.
ماده 468
دادگاه پس از تعیین داور یا داوران و اخذ قبولی، نام و نام خانوادگی و سایر مشخصات طرفین و موضوع اختلاف و نام و نام خانوادگیداور یا داوران و مدت داوري را کتباً به داوران ابلاغ مینماید. دراین مورد ابتداي مدت داوري تاریخ ابلاغ به همه داوران میباشد.
ماده 469
دادگاه نمیتواند اشخاص زیر را به سمت داور معین نماید مگر با تراضی طرفین : - 1 کسانی که سن آنان کمتر از بیست و پنج سال تمام باشد . - 2 کسانی که در دعوا ذينفع باشند . - 3 کسانیکه با یکی از اصحاب دعوا قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند . - 4 کسانیکه قیم یا کفیل یا وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا میباشند یا یکی از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد . - 5 کسانی که خود یا همسرانشان وارث یکی از اصحاب دعوا باشند . - 6 کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند، درگذشتهیا حال دادرسی کیفري داشته باشند . - 7 کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقرباي سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او با یکی از اصحاب دعوا یا زوجه و یا یکی ازاقرباي نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند . - 8 کارمندان دولت در حوزه مأموریت آنان.
ماده 470
کلیه قضات و کارمندان اداري شاغل در محاکم قضایی نمیتوانند داوري نمایند هرچند با تراضی طرفین باشد.
ماده 471
درمواردي که داور با قرعه تعیین میشود، هریک از طرفین میتوانند پس از اعلام در جلسه، درصورت حضور و درصورت غیبت ازتاریخ ابلاغ تا ده روز، داور تعیین شده را رد کنند، مگر اینکه موجبات رد بعدا" حادث شود که دراینصورت ابتداي مدت روزي است که علت رد حادثگردد. دادگاه پس از وصول اعتراض، رسیدگی مینماید و چنانچه اعتراض را وارد تشخیص دهد داور دیگري تعیین میکند.
ماده 472
بعد از تعیین داور یا داوران، طرفین حق عزل آنان را ندارند مگر با تراضی.
ماده 473
چنانچه داور پس از قبول داوري بدون عذر موجه از قبیل مسافرت یا بیماري و امثال آن در جلسات داوري حاضر نشده یا استعفا دهد ویا از دادن رأي امتناع نماید، علاوه بر جبران خسارات وارده تا پنج سال از حق انتخاب شدن به داوري محروم خواهد بود.
ماده 474
نسبت به امريکه از طرف دادگاه بهداوري ارجاع میشود اگریکی از داوران استعفا دهد یا از دادن رأي امتناع نماید و یا در جلسه داوريدوبار متوالی حضور پیدا نکند دو داور دیگر بهموضوع رسیدگی و رأي خواهند داد. چنانچه بین آنان در صدور رأي اختلاف حاصل شود، دادگاه بهجايداوري که استعفا داده یا از دادن رأي امتناع نموده یا دوبار متوالی در جلسه داوري حضور پیدا نکرده ظرف مدت ده روز داور دیگري بهقید قرعه انتخابخواهد نمود، مگر اینکه قبل از انتخاب به اقتضاء مورد، طرفین داور دیگري معرفی کرده باشند. دراینصورت مدت داوري از تاریخ قبول داور جدیدشروع میشود. در صورتی که داوران درمدت قرارداد داوري یا مدتی که قانون معین کرده است نتوانند رأي بدهند و طرفین بهداوري اشخاص دیگر تراضی نکرده باشند،دادگاه به اصل دعوا وفق مقررات قانونی رسیدگی و رأي صادر مینماید. تبصره - در موارد فوق رأي اکثریت داوران ملاك اعتبار است، مگر اینکه در قرارداد ترتیب دیگري مقرر شده باشد.
ماده 475
شخص ثالثی که برابر قانون بهدادرسی جلب شده یا قبل یا بعد از ارجاع اختلاف بهداوري وارد دعوا شده باشد، میتواند با طرفیندعواي اصلی درارجاع امر به داوري و تعیین داور یا داوران تعیین شده تراضی کند و اگر موافقت حاصل نگردید، به دعواي او برابر مقررات بهطورمستقل رسیدگی خواهد شد.
ماده 476
طرفین باید اسناد و مدارك خود را بهداوران تسلیم نمایند. داوران تو نیز می انند توضیحات لازم را از آنان بخواهند و اگر براي اتخاذتصمیم جلب نظر کارشناس ضروري باشد، کارشناس انتخاب نمایند.
ماده 477
داوران در رسیدگی و رأي، تابع مقررات قانون آیین دادرسی نیستند ولی باید مقررات مربوط به داوري را رعایت کنند.
ماده 478
هرگاه ضمن رسیدگی مسایلی کشف شود که مربوط به وقوع جرمی باشد و در رأي داور مؤثر بوده و تفکیک جهات مدنی از جزاییممکن نباشد و همچنین درصورتی که دعوا مربوط به نکاح یا طلاق یا نسب بوده و رفع اختلاف در امري که رجوع به داوري شده متوقف بر رسیدگی بهاصل نکاح یا طلاق یا نسب باشد، رسیدگی داوران تا صدور حکم نهایی از دادگاه صلاحیتدار نسبت به امر جزایی یا نکاح یا طلاق یا نسب متوقفمیگردد.
ماده 479
ادعاي جعل و تزویر در سند بدون تعیین عامل آن و یا درصورتی که تعقیب وي به جهتی از جهات قانونی ممکن نباشد مشمول مادهقبل نمیباشد.
ماده 480
حکم نهایی یادشده در ماده (478 (توسط دادگاه ارجاعکننده دعوا به داوري یا دادگاهی که داور را انتخاب کرده است بهداوران ابلاغمیشود و آنچه از مدت داوري در زمان توقف رسیدگی داوران باقی بوده از تاریخ ابلاغ حکم یادشده حساب میشود. هرگاه داور بدون دخالت دادگاهانتخاب شدهباشد، حکم نهایی وسیله طرفین یا یک طرف بهاو ابلاغ خواهد شد. داوران نمیتوانند برخلاف مفاد حکمی که در امر جزایی یا نکاح یا طلاق یا نسب صادر شده رأي بدهند.
ماده 481
در موارد زیر داوري از بین میرود : - 1 با تراضی کتبی طرفین دعوا . - 2 با فوت یا حجر یکی از طرفین دعوا.
ماده 482
رأي داور باید موجه ومدلل بوده و مخالف با قوانین موجد حق نباشد.
ماده 483
درصورتی که داوران اختیار صلح داشته باشند میتوانند دعوا را با صلح خاتمه دهند. دراینصورت صلحنامه ايکه بهامضاي داورانرسیده باشد معتبر و قابل اجراست.
ماده 484
داوران باید از جلسهاي که براي رسیدگی یا مشاوره و یا صدور رأي تشکیل میشود مطلع باشند و اگر داور از شرکت در جلسه یا دادنرأي یا امضاي آن امتناع نماید، رأیی که با اکثریت صادر میشود مناط اعتبار است مگر اینکه در قرارداد ترتیب دیگري مقرر شده باشد. مراتب نیز باید دربرگ رأي قید گردد. ترتیب تشکیل جلسه و نحوه رسیدگی و دعوت براي حضور در جلسه، توسط داوران تعیین خواهد شد. در مواردي به که ارجاع امر داوري از طریق دادگاه بوده، دعوت بهحضور در جلسه بهموجب اخطاریه دفتر دادگاه بهعمل میآید. تبصره - درمواردي که طرفین به موجب قرارداد ملزم شدهاند که درصورت بروز اختلاف بین آنان شخص یا اشخاص معینی داوري نماید اگر مدتداوري معین نشده باشد مدت آن سه ماه و ابتداي آن از روزي است که موضوع براي انجام داوري به داور یا تمام داوران ابلاغ میشود. این مدت با توافقطرفین قابل تمدید است.
ماده 485
چنانچه طرفین در قرارداد داوري طریق خاصی براي ابلاغ رأي داوري پیشبینی نکرده باشند، داور مکلف است رأي خود را بهدفتردادگاه ارجاعکننده دعوا به داور یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد تسلیم نماید. دفتر دادگاه اصل رأي را بایگانی نموده و رونوشت گواهی شده آن را بهدستور دادگاه براي اصحاب دعوا ارسال میدارد.
ماده 486
هرگاه طرفین، رأي داور را بهاتفاق بطور کلی و یا قسمتی از آن را رد کنند، آن رأي در قسمت مردود بلااثر خواهد بود.
ماده 487
تصحیح رأي داوري در حدود ماده (309 (این قانون قبل از انقضاي مدت داوري راساً با داور یا داوران است و پس از انقضاي آن تا پایانمهلت اعتراض به رأي داور، به درخواست طرفین یا یکی از آنان با داور یا داوران صادر کننده رأي خواهد بود. داور یا داوران مکلفند ظرف بیست روز ازتاریخ تقاضاي تصحیح رأي اتخاذ تصمیم نمایند. رأي تصحیحی بهطرفین ابلاغ خواهد شد. دراینصورت رسیدگی به اعتراض دردادگاه تا اتخاذ تصمیمداور یا انقضاي مدت یادشده متوقف میماند.
ماده 488
هرگاه محکومعلیه تا بیست روز بعد ازابلاغ، رأي داوري را اجرا ننماید، دادگاه ارجاعکننده دعوا بهداوري و یا دادگاهی که صلاحیترسیدگی به اصل دعوا را دارد مکلف است بهدرخواست طرف ذينفع طبق رأي داور برگ اجرایی صادرکند. اجراي رأي برابر مقررات قانونی میباشد.
ماده 489
رأي داوري درموارد زیر باطل است و قابلیت اجرایی ندارد : - 1 رأي صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد . - 2 داور نسبت به مطلبی که موضوع داوري نبوده رأي صادر کرده است . - 3 داور خارج ازحدود اختیار خود رأي صادر نموده باشد. دراینصورت فقط آن قسمت از رأي که خارج از اختیارات داور است ابطال میگردد . - 4 رأي داور پس از انقضاي مدت داوري صادر و تسلیم شده باشد . - 5 رأي داور با آنچه در دفتر املاك یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و داراي اعتبار قانونی است مخالف باشد . - 6 رأي بهوسیله داورانی صادرشده که مجازبه صدورراي نبودهاند . - 7 قرارداد رجوع بهداوري بیاعتبار بوده باشد.
ماده 490
درمورد ماده فوق هریک از طرفین میتواند ظرف بیست روز بعد از ابلاغ رأي داور از دادگاهی که دعوا را ارجاع به داوري کرده یادادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، حکم به بطلان رأي داور را بخواهد در این صورت دادگاه مکلف است به درخواست رسیدگیکرده، هرگاه رأي از موارد مذکور در ماده فوق باشد حکم به بطلان آن دهد و تا رسیدگی به اصل دعوا و قطعی شدن حکم به بطلان، رأي داور متوقفمیماند. تبصره - مهلت یادشده در این ماده و ماده (488 (نسبت به اشخاصی که مقیم خارج از کشور میباشند دو ماه خواهدبود. شروع مهلتهاي تعیینشده در این ماده و ماده (488 (براي اشخاصی که داراي عذر موجه به شرح مندرج در ماده (306 (این قانون و تبصره ) 1 )آن بودهاند پس از رفع عذراحتساب خواهد شد.
ماده 491
چنانچه اصل دعوا در دادگاه مطرح بوده و از این طریق بهداوري ارجاع شده باشد، درصورت اعتراض به رأي داور و صدور حکم بهبطلان آن، رسیدگی به دعوا تا قطعی شدن حکم بطلان رأي داور متوقف میماند. تبصره - درموارديکه ارجاع امر به داوري از طریق دادگاه نبوده و رأي داور باطل گردد، رسیدگی به دعوا در دادگاه با تقدیم دادخواست بهعملخواهد آمد.
ماده 492
درصورتی که درخواست ابطال رأي داور خارج ازموعد مقرر باشد دادگاه قرار رد درخواست را صادر مینماید .این قرار قطعی است.
ماده 493
اعتراض به رأي داور مانع اجراي آن نیست، مگر آنکه دلایل اعتراض قوي باشد. دراینصورت دادگاه قرار توقف منع اجراي آن را تاپایان رسیدگی به اعتراض و صدور حکم قطعی صادر مینماید و در صورت اقتضاء تأمین مناسب نیز از معترض اخذ خواهد شد.
ماده 494
چنانچه دعوا درمرحله فرجامی باشد، و طرفین با توافق تقاضاي ارجاع امر به داوري را بنمایند یا مورد از موارد ارجاع به داوريتشخیص داده شود، دیوان عالی کشور پرونده را براي ارجاع به داوري به دادگاه صادرکننده رأي فرجام خواسته ارسال میدارد.
ماده 495
رأي داور فقط درباره طرفین دعوا و اشخاصی که دخالت و شرکت در تعیین داور داشتهاند و قائممقام آنان معتبر است و نسبت بهاشخاص دیگر تأثیري نخواهد داشت.
ماده 496
دعاوي زیر قابل ارجاع به داوري نیست : - 1 دعواي ورشکستگی . - 2 دعاوي راجع به اصل نکاح، فسخ آن، طلاق و نسب.
ماده 497
پرداخت حقالزحمه داوران بهعهده طرفین است مگرآن که در قرارداد داوري ترتیب دیگري مقرر شده باشد.
ماده 498
میزان حقالزحمه داوري براساس آییننامهاي است که هر سه سال یکبار توسط وزیر دادگستري تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیهخواهد رسید.
ماده 499
درصورت تعدد داور، حقالزحمه بالسویه بین آنان تقسیم میشود.
ماده 500
چنانچه بین داور و اصحاب دعوا قراردادي درخصوص میزان حقالزحمه منعقد شده باشد، برابر قرارداد عمل خواهد شد.
ماده 501
هرگاه در اثر تدلیس، تقلب یا تقصیر درانجام وظیفه داوران ضرر مالی متوجه یک طرف یا طرفین دعوا گردد، داوران برابر موازین قانونیمسؤول جبران خسارت وارده خواهند بود.
