فصل دوم - اعسار از هزینه دادرسی
ماده 504
معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود بهطور موقت قادر به تأدیه آن نیست.
ماده 505
ادعاي اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا به موجبدادخواست جداگانه نیز ممکن است. اظهارنظر درمورد اعسار از هزینه تجدید نظرخواهی و یا فرجامخواهی با دادگاهی میباشد که رأي مورددرخواست تجدید نظر و یا فرجام را صادر نموده است.
ماده 506
درصورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دونفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلعمیباشند به دادخواست ضمیمه شود. در شهادتنامه، مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او براي تأدیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شد و ه شهود منشأ اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را بهطور روشن ذکر نمایند.
ماده 507
مدیر دفتر ظرف دو روز از تاریخ وصول دادخواست اعسار، پرونده را بهنظر قاضی دادگاه میرساند تا چنانچه حضور شهود را درجلسهدادرسی لازم بداند به مدعی اعسار اخطار شود که در روز مقرر شهود خود را حاضر نماید. مدیر دفتر نسخه دیگر دادخواست را براي طرف دعواي اصلی ارسال و درضمن روز جلسه دادرسی را تعیین و ابلاغ مینماید. بههرحال حکم صادرهدرخصوص اعسار حضوري محسوب است.
ماده 508
معافیت از هزینه دادرسی باید براي هر دعوا بهطور جداگانه تحصیل شود ولی معسر میتواند درتمام مراحل مربوط به همان دعوا ازمعافیت استفاده کند.
ماده 509
درمورد دعاوي متعددي که مدعی اعسار بریک نفر همزمان اقامه مینماید حکم اعساري که نسبت به یکی از دعاوي صادر شود نسبتبه بقیه دعاوي نیز مؤثر خواهد بود.
ماده 510
اگر معسر فوت شود، ورثه نمیتوانند از حکم اعسار هزینه دادرسی مورث استفاده نمایند، لکن فوت مورث درهریک از دادرسیهاينخستین و تجدید نظر و فرجام مانع جریان دادرسی در آن مرحله نیست و هزینه دادرسی از ورثه مطالبه میشود، مگرآنکه ورثه نیز اعسار خود را ثابتنمایند.
ماده 511
هرگاه مدعی اعساردر دعواي اصلی محکومله واقع شود و از اعسار خارج گردد، هزینه دادرسی از او دریافت خواهد شد.
ماده 512
از تاجر، دادخواست اعسار پذیرفته نمیشود. تاجري که مدعی اعسار نسبت به هزینه دادرسی میباشد باید برابر مقررات قانون دا تجارت دخواست ورشکستگی دهد. کسبه جزء مشمول این ماده نخواهند بود.
ماده 513
پس ازاثبات اعسار، معسر میتواند از مزایاي زیر استفاده نماید : - 1 معافیت موقت از تأدیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوائی که براي معافیت از هزینه آن ادعاي اعسار شدهاست . - 2 حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حقالوکاله.
ماده 514
هرگاه معسر به تأدیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی متمکن گردد، ملزم به تأدیه آن خواهد بود همچنین اگر با درآمدهاي خود بتواندتمام یا قسمتی از هزینه دادرسی را بپردازد دادگاه با درنظر گرفتن مبلغ هزینه دادرسی و میزان درآمد وي و هزینههاي ضروري زندگی مقدار و مدتپرداخت هزینه دادرسی را تعیین خواهد کرد.
