فصل دوم ـ وظايف سازمان و مسئولان اداره كننده و ناظر زندان، بازداشتگاهها، مراكز حرفه آموزي و اشتغال و ساير مراكز وابسته به سازمان
ماده 18
وظايف سازمان به شرح زير مي باشد:
الف ـ نگهداري متهمان تحت قرار و محكومان به حبس، بنا بر دستور كتبي مقام هاي قضايي و به موجب مقررات و قوانين مربوط؛
ب ـ اداره ي كليه امور زندان ها مراكز حرفه آموزي و اشتغال، بازداشتگاهها و مراكز اقدامات تاميني و تربيتي كشور و مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي و ساير مراكز وابسته؛
ج ـ ايجاد مراكز حرفه آموزي و اشتغال، زندان ها، بازداشتگاهها و مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي و ساير مؤسسه هاي لازم براي نگهداري، بازپروري، حرفه آموزي و اشتغال به كار متهمان و محكومان؛
د ـ انجام تحقيقات و پژوهشهاي نوين كيفرشناسانه به منظور بهبود شيوه ها و خدمات زندانباني؛
هـ ـ تعيين خط مشي، اداره و نظارت بر اجراي كليه امور مربوط به زندان ها و مؤسسه ها و مراكز وابسته به آن؛
و ـ تهيـه پيـش نويـس قوانيـن و مقـررات مورد نياز و پيشـنهاد آن بـه مـراجع صلاحيت دار؛
ز ـ ايجاد امكانات و تسهيلات لازم و مناسب به منظور تصدي امور بازپروري نظير اصلاح، ارشاد، آموزش و بازسازگاري محكومان؛
ح ـ انجام خدمات مشاوره اي و نيز كمك و مساعدت به منظور حل مشكلات محكومان و خانواده آنان؛
ط ـ جذب هرگونه كمك از قبيل كمكهاي مردمي، مؤسسه هاي خيريه برنامه ريزي در جهت به كارگيري صحيح اينگونه كمكها با هدف بهبود امور زندان ها و مساعدت به محكومان و يا خانواده آنان؛
ي ـ سياست گذاري و برنامه ريزي كليه امور مربوط به، اشتغال و حرفه آموزي محكومان و خودكفايي مراكز حرفه آموزي و اشتغال، زندان ها و مؤسسه هاي وابسته؛
ك ـ تهيه آمار و اطلاعات مورد نياز از محكومان و متهمان تحت نظارت به روش هاي علمي به منظور استفاده در امور اجرايي، سياستگزاري ها و مطالعات كيفرشناسانه و انتشار آنها بصورت سالنامه ي آماري كيفري؛
ل ـ تهيه و پيشنهاد اسامي محكومان واجد شرايط آزادي مشروط و ارايه آن به قاضيان ناظر زندان؛
م ـ تهيه و پيشنهاد اسامي محكومان واجد شرايط عفو و ارايه آن به هيات عفو.
ن ـ برنامه ريزي براي مراقبت بعد از خروج محكومان با همكاري دستگاه هاي مربوط؛
ص ـ آموزش كاركنان همسو با موازين كيفرشناسي نوين و سياست هاي توسعه قضايي قوه قضاييه.
ماده 19
سازمان مي تواند با ايجاد تشكيلات مناسب نسبت به انجام تحقيقات و مطالعات علمي كيفرشناسانه لازم رأساً اقدام نمايد.
تبصره 1 ـ كليه پژوهش هاي سازمان بايد همساز با مباني نوين كيفرشناسي بوده، نتيجه آن براي سازمان و بهينه سازي اداره امور كاربرد عملي داشته باشد.
تبصره 2 ـ منظور از كيفرشناسي نوين؛ مطالعه، تحقيق، ارزيابي و بررسي روش هاي علمي اجرايي است كه به فايده مندي فردي و اجتماعي شيوه هاي اجراي كيفرها، مي پردازد.
ماده 20
استانداردهاي مورد نياز در مورد تشكيلات اعم از تعداد كارمندان، مربيان تربيتي، مأموران انتظامي و مربيان مذهبي و متخصصان در زندان ها و مؤسسه ها و مراكز وابسته به سازمان به تناسب موقعيت و احتياجهاي محل و آمار شناور محكومان توسط سازمان تعيين و به تصويب سازمان مديريت و برنامه ريزي خواهد رسيد.
ماده 21
در هر مركز حرفه آموزي و اشتغال، زندان، بازداشتگاه و يا ساير مراكز وابسته به سازمان در صورت ضرورت، واحد آمار و رايانه تشكيل مي گردد تا كليه آمار مورد نياز را ثبت نمايد.
تبصره ـ مسـئول واحد ياد شده موظف است اطلاعات جمع آوري شده را بنا بر دستورالعمل هاي صادر شده تهيه و به مقام مافوق ارايه نمايد.
ماده 22
تاسيس، احداث و اداره كليه مراكز حرفه آموزي و اشتغال، زندان ها، بازداشتگاهها و ساير مؤسسه ها و مراكز وابسته به سازمان و نيز تغيير محل آنها بطور انحصاري در اختيار سازمان مي باشد. مراجع قضايي، اجرايي، اطلاعاتي، نظامي و انتظامي از داشتن زندان و بازداشتگاههاي اختصاصي ممنوع مي باشند.
تبصره - بازداشتگاههاي انضباطي نيروهاي مسلح از شمول اين آيين نامه خارج است.
ماده 23
انتظامات و حفاظت فيزيكي از مراكز حرفه آموزي و اشتغال، زندان ها و بازداشتگاهها و ساير مراكز وابسته بعهده سازمان است كه توسط يگان انتظامي و نيروهاي انتظامي تحت امر اعمال خواهد شد.
تبصره ـ نيروهاي ياد شده تحت امر رييس سازمان بوده و وي مي تواند اختيارات خود را رأساً اعمال نموده يا با تفويض به معاون انتظامي سازمان، به مديران كل استانها و رييسان زندان ها واگذار نمايد.
ماده 24
وظايف رييسان مراكز حرفه آموزي و اشتغال، زندان ها، بازداشتگاهها، مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي و ساير مؤسسه ها و مراكز وابسته به سازمان عبارت است از:
الف ـ اجراي قوانين، مقررات و آيين نامه هاي وضع شده؛
ب ـ اجراي تصميم هاي شوراي طبقه بندي با رعايت مقررات مربوط؛
ج ـ محافظت و مراقبت كامل از زندان ها مراكز حرفه آموزي و اشتغال محكومان و متهمان بوسيله عوامل در اختيار و پيش بيني تمهيدهاي لازم براي جلوگيري از فرار آنان و همچنين مراقبت در نحوه رفتار مأموران با محكومان و متهمان؛
د ـ آموزش توجيهي، هدايت و نظارت بر يگان حفاظت زندان و مراكز حرفه آموزي و اشتغال؛
هـ ـ برنامه‌ريزي و اهتمام و اقدام در جهت تهذيب، اصلاح و تربيت محكومان و نيز تأمين بهداشت، تغذيه، تربيت بدني و تفريح هاي سالم آنان در محيط زندان يا مراكز وابسته؛
و ـ اجراي برنامه هاي آموزش حرفه اي، فني، كشاورزي، خدماتي، علمي و مذهبي با همكاري سازمانهاي مربوط؛
ز ـ اعمال نظارت و بازرسي مداوم و كسب اطلاعات لازم از وضعيت عمومي و فردي محكومان و متهمان و رسيدگي مقدماتي به تقاضاي آنان و اعلام به مقام هاي مسئول؛
ح ـ همكاري و مساعدت در اجراي برنامه هاي انجمن حمايت از زندانيان، ستاد مردمي رسيدگي به امور ديه، مراكز مراقبت بعد از خروج و مؤسسه هاي صنعتي كشاورزي و خدماتي و ساير مراكز وابسته؛
ط ـ مراقبت در اجراي برنامه روزانه و دو نوبت سرشماري از محكومان و متهمان و گزارش اتفاقها و آمار روزانه به مقام هاي بالاتر برابر دستورالعمل هاي صادر شده؛
ي ـ گزارش نتايج حاصله از اجراي برنامه هاي محوله به مقام هاي بالاتر برابر دستورالعمل هاي صادر شده؛
ك ـ تهيه برنامه و بودجه ساليانه واحد تحت سرپرستي و ارايه آن به مديركل استان؛
ل ـ انجام ساير وظايف پيش بيني شده در اين آيين نامه.
ماده 25
رييس زندان يا مراكز وابسته شخصاً و در غياب وي مسئول مربوط به محض اطلاع از وقوع حادثه بايد در محل حاضر شده، ضمن اتخاذ تدابير لازم و عاجل براي برقراري نظم و آرامش، در صورت لزوم مراتب را در اسرع وقت به مقام هاي بالاتر گزارش نمايد رونوشت آن نيز براي دادستان يا قاضي ناظر زندان ارسال مي گردد.
ماده 26
حفاظت از زندان ها و مراكز حرفه آموزي و اشتغال، استقرار نظم و تأمين امنيت آنها با استفاده از طرحها، عوامل و موانع حفاظت فيزيكي و برخورد مناسب و مقابله لازم با هرگونه اخلال نظم، اغتشاش، شورش و اقدام هاي مخلّ امنيت مراكز حرفه آموزي و اشتغال بوسيله ي يگان حفاظت تحت نظارت و هدايت رييس مراكز حرفه آموزي و اشتغال يا زندان انجام مي گيرد.
ماده 27
مديران و رييسان زندان ها و مراكز حرفه آموزي و اشتغال موظفند فهرست متهمان تحت قرار در زندان تحت مديريت خويش را كه حداكثر يك ماه از تاريخ صدور قرار آنان سپري شده، هر ماه تهيه كرده و به منظور تعيين تكليف نهايي در اختيار مراجع قضايي مربوط قرار دهند.
ماده 28
معاون زندان بر حسب وظيفه و عنوان اختصاصي (هر يك از معاونتها) و بر اساس درجه زندان يا مراكز حرفه آموزي و اشتغال در انجام تكاليف مقرر با زندان همكاري و معاضدت نموده و دستورهاي قانوني او را به مورد اجرا مي گذارد و در غياب رييس يكي از معاونان به پيشنهاد وي و تصويب مديركل استان مسئوليت امور را بر عهده خواهد داشت.
ماده 29
وظايف فرمانده قرارگاه زندان به شرح زير است:
1 ـ نظارت بر امور حفاظت فيزيكي زندان و تأييد لوحه نگهباني، گشت و كنترل و تأييد لوحه پاسداري؛
2 ـ نظارت بر حضور و غياب پرسنل انتظامي زندان و اقدام لازم در اين خصوص؛
3 ـ بازديد و بررسي وضع ظاهري كاركنان حاضر به خدمت در هنگام برگزاري مراسم صبحگاه و انجام وظيفه و ارائه آموزشها و تذكرات ضروري به آنها؛
4 ـ نظارت در تمرين پرسنل نسبت به طرحهاي دفاعي و امنيتي زندان با پرسنل؛
5 ـ بازديد از اماكن زندان و اسلحه و مهمات و تجهيزات و نظارت بر امر نظافت و نگهداري آنها؛
6 ـ نظارت بر نحوه اعزام و انتقال زندانيان به مراجع قضائي و ديگر مراجع؛
7ـ نظارت، بررسي، هدايت و راهنمايي مسئول نگهباني و افسر آموزش و يگان عمليات و ساير عوامل كشيك و گشت در انجام وظايف محوله؛
8 ـ ابلاغ دستورات مقامات مافوق و بخشنامه‌هاي اداري و انتظامي به مأمورين مربوط و نظارت بر حُسن اجراي آنها؛
9 ـ عهده دار شدن امور در غياب مسئول امور انتظامي؛
10 ـ تدوين، ارائه و پيشنهاد طرحها و دستورالعمل هاي لازم در زمينه هر يك از موارد فوق در جهت بهبود امور جاري و تسهيل و تسريع كار برابر مقررات؛
11 ـ جلوگيري از وقوع هرگونه بي نظمي و نظارت بر تحقيقات اوليه و تشكيل پرونده و اعزام متهم يا متهمين به مراجع قضايي در وقت قانوني؛
12 ـ ارائه گزارش لازم از وقايع اتفاقيه به مقام مافوق؛
13 ـ انجام ساير امور محوله طبق دستور.
ماده 30
وظايف افسر نگهبان عبارت است از:
1 ـ حضور به موقع در محل خدمت و مطالعه مندرجات 24 ساعت گذشته دفتر ثبت وقايع و خدمات روزانه به منظور پيگيري و اجراي دستورهاي صادره از سوي مقام مافوق و اطلاع از وقايع مربوط.
2 ـ كنترل عوامل نگهباني، نظارت بر تحويل اسلحه و مهمات به آنان، تطبيق نام آنان با لوحه نگهباني، اعلام پرسنل غايب به مقام مافوق و ثبت اسامي و مأمورين حاضر در دفتر ثبت وقايع و خدمات روزانه؛
3 ـ نظارت بر امور كمك افسر نگهبان مبني بر اعزام به موقع عوامل نگهباني به محل مأموريت؛
4 ـ تحويل و تحول امور نگهباني با توجه به وقعات روز قبل؛
5 ـ تنظيم و ثبت وقعات و گزارشهاي نهايي به صورت صحيح و بدون خط خوردگي و تراشيدگي و الحاق برابر دستورالعملهاي صادره؛
6 ـ رسيدگي به پرونده هاي متشكله باقيمانده از نگهباني قبل جهت تكميل و به جريان انداختن و آماده نمودن آنها براي ارسال به مراجع قضايي؛
7ـ نظارت بر انجام وظيفه مأمورين اطلاعات درب ورودي و راهنمايي مراجعه كنندگان و نگهداري اشياء ممنوعه ارباب رجوع؛
8 ـ بازديد از عوامل نگهباني و اماكن انتظامي در طول مدت خدمت؛
9 ـ تقديم گزارش از وضعيت حفاظت فيزيكي زندان در زمينه مشكلات، نواقص، ايرادات و نارسائيها به فرمانده انتظامي در مدت نگهباني؛
10 ـ نظارت بر امور محوله داخلي بين پوسته دوم زندان مانند نظافت كليه اماكن انتظامي، اطمينان از عدم وجود اشكال در ساختمان و تأسيسات؛
11 ـ تعيين افراد جيره بگير، امور رفاهي ماموريني كه بطور شبانه روزي در زندان بسر مي برند، وضعيت ظاهري و شئونات اسلامي، رعايت موارد انضباطي و جلوگيري از حركات يا اعمال سوء مأمورين و نظارت بر اجراي برنامه هاي دسته جمعي از جمله نماز جماعت، سخنراني و اجراي دستورات انضباطي و تنبيهي در مورد هر يك از كاركنان و ارائه گزارش نواقص، معايب مشهود در هر مورد به مقام بالاتر؛
12 ـ اجراي مراسم صبحگاه و شامگاه؛
13 ـ اعمال نظارت لازم بر بازرسي بدني از زندانيان، ملاقات كنندگان و بازرسي دقيق وسائط نقليه و ساير تجهيزات در هنگام ورود و خروج از زندان بدون استثناء.
14 ـ هدايت و نظارت كمك نگهبان در انجام وظايف و امور محوله؛
15 ـ ارائه گزارش سوانح و حوادث غيرمترقبه حادث شده به مقام مافوق در اسرع وقت؛
16 ـ اجراي كامل مقررات و آئين نامه هاي مربوطه و نظارت كامل در حُسن جريان امور انتظامي و سركشي و بازديد مرتب از اماكن مختلف پستي و ارتباط آنان با يكديگر و بطور كلي برقراري نظم و آرامش در محدوده فيزيكي تحت مسئوليت و اعمال مراقبت دائم در مورد جلوگيري از ورود هرگونه سلاح سرد و گرم به زندان؛
17 ـ آمارگيري از كاركنان تحت امر بمنظور آگاهي بر تعداد كاركنان موجود، غائب، در حال مرخصي، بيمار، فراري، منتسب و غيره و تنظيم آمار لازم و درج آن در دفتر نگهباني؛
18 ـ انجام ساير امور محوله طبق دستور.
ماده 31
مسئول بازديد و كنترل ورود و خروج افراد و وسايل موظف است علاوه بر امور محوله، اقدامات زير را انجام دهد:
1 ـ بازرسي دقيق از وسائط نقليه و اشيائي كه به هر نحو به زندان وارد و يا خارج مي شوند و جلوگيري از ورود و خروج اشياء ممنوعه؛
2 ـ بازرسي بدني از زندانيان و مراجعين به هنگام ورود يا خروج از زندان و جلوگيري از ورود و خروج اشياء ممنوعه؛
3 ـ اجراي مقررات مربوط به ورود اشخاص به زندان؛
4 ـ تنظيم و ثبت دفتر ورود و خروج به زندان؛
5 ـ ارائه گزارش موارد تخلفات زنداني و ارباب رجوع و معرفي آنان به مسئول مربوط؛
6 ـ كنترل ورود و خروج خودروها از حيث ثبت تاريخ و ساعت و شماره خودرو با نام راننده مربوط و گرفتن كارت شناسايي معتبر از راننده و در مواقع ضروري گرفتن كارت ماشين.
ماده 32
وظايف ساير مسئولين و كاركنان در زندانها، بازداشتگاهها، مؤسسات صنعتي، كشاورزي و خدماتي و ساير مؤسسات و مراكز وابسته بر اساس شرح وظائف پست سازماني مصوب خواهد بود.
ماده 33
ترك نگهباني، صحبت كردن در موقع نگهباني، خوابيدن و نشستن و خارج شدن از محوطه پاسگاه، غذا خوردن، استعمال دخانيات، انجام حركاتي كه باعث انصراف خاطر آنان از خدمت و مراقبت از زندانيان در تكاليف مقرره آنان شود ممنوع مي باشد. نگهبانان بايد طبق آئين نامه داخلي هميشه مجهز و ملبس به لباس رسمي، تميز و مرتب بوده، مواقعي كه در داخل زندانها مأموريت داشته باشند بدون اسحله [اسلحه] انجام وظيفه نمايند. اسلحه، مهمات و تجهيزات زندان بايد در پوشش خارج بند در جاي امن و مستحكم نگهداري شود. هنگامي كه نگهبانان زنداني را طبق دستور رسمي و كتبي مقامات صلاحيتدار قانوني براي محاكمه يا بازپرسي يا انتقال به زندان يا محل ديگر از زندان خارج مي نمايند بايد مسلح باشند و در طول راه حق توقف و مذاكره و حرف زدن با متهم و ديگران را ندارند و مكلفند زنداني را برابر مقررات مربوط تحت مراقبت كامل از جاي خلوت مستقيماً به مرجع احضاركننده بدرقه نموده پس از انجام كار او را بلافاصله و به همان نحو مستقيماً به زندان عودت داده به افسر نگهبان خارج تحويل نمايند. نگهبانان به هنگام نگهباني، بدرقه و حفاظت زندانيان از اداي احترامات معاف خواهند بود. اگر زنداني مبادرت به فرار نمايد نگهبان موظف است ضمن استمداد از اطرافيان با تمام توان او را تعقيب نموده و چنانچه با بكار بردن تلاشهاي ممكن موفق به دستگيري او نشود سه مرتبه با صداي بلند و رسا ايست داده هرگاه باز هم توقف ننمود، با رعايت اطراف و جوانب و توجه به اينكه باعث قتل يا جرح كسي نگردد با استفاده از اسلحه و خالي كردن تير هوائي و در مقام ناچاري با نشانه گيري ساق پاي زنداني از فرار او جلوگيري نمايد. هرگاه نگهبان بدون اجازه رسمي و كتبي مقامات مربوط از بازداشت هر زنداني، اطلاعي به خارج از زندان داده يا اطلاعات و پيامها و نوشته ها يا اجناس و اشيائي از طرف زندانيان به خارج برساند يا از خارج براي آنان بياورد به نسبت اهميت تخلف تحت تعقيب قرار خواهد گرفت. نگهبان در مواقعي كه خلافي از يكنفر زنداني مشاهده نمايد بدون اينكه حق داشته باشد او را مجازات يا حتي ملامت كند بايستي مراتب را با ذكر جزئيات امر كتباً به افسر نگهبان گزارش دهد چنانچه در مقام رسيدگي خلاف گزارش وي ثابت شود مؤاخذه خواهد شد.
تبصره ـ تخلف از مقررات ماده فوق علاوه بر تعقيب قانوني موجب تنبيه انضباطي خواهد بود.
ماده 34
در هر زندان مركز حرفه آموزي و اشتغال يا با توجه به نوع آن به تعداد كافي پست سازماني جهت انجام امور مربوط در نظر گرفته خواهد شد. شرح وظايف هر يك از مشاغل توسط مسئولان مربوط در ستاد مركزي تصويب و به مسئولان زندان ها مراكز حرفه آموزي و اشتغال و جهت ابلاغ به متصديان مشاغل ابلاغ خواهد شد.
تبصره ـ مسئول هر واحد موظف است شرح وظايف مشاغل تحت سرپرستي خويش را مطالعه و به متصديان مشاغل ابلاغ نمايد. افزون بر آن ضمن ارايه آموزشهاي لازم به كاركنان براي اجراي شرح وظايف يك نسخه از شرح وظايف هر فرد را در محل كار وي و در جايي كه توسط مراجعان به راحتي ديده مي‌شود نصب نمايد.
ماده 35
وظايف ساير مسئولان و كاركنان سازمان و مراكز حرفه آموزي و اشتغال، بازداشتگاهها، مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي و ساير مؤسسه ها و مراكز وابسته بر اساس شرح وظايف پست سازماني مصوب خواهد بود.
تبصره 1ـ مسوولان پست هاي مصوب با توجه به امكانات و نيروي انساني بر اساس تخصص هاي مربوط به پست مورد تصدي منصوب خواهند شد، رييس سازمان به منظور پياده شدن راهبرد توسعه قضايي، اصل تخصص گرايي را در انتصاب ها ملاك قرار خواهد داد.
تبصره 2ـ كليه مسئوولان بازرسي سازمان خواه در ستاد و خواه در استان ها بايد از ميان حقوقدانان مسلط به حقوق زندانيان انتخاب شوند.
تبصره 3ـ به منظور فراهم شدن زمينه هاي نهادينه سازي سياست هاي نوين كيفري و فايده مندسازي شيوه هاي اجراي كيفر سلب آزادي، ترجيحاً رييسان مراكز آموزشي و پژوهشي سازمان و مسئولان واحدهاي آموزش و پژوهش اين مراكز از ميان متخصصان كيفرشناسي انتخاب خواهند شد.
ماده 36
رييس دفتر زندان مكلف است در حُسن جريان كليه امور مربوط به دبيرخانه و يا بايگاني و تقويم و ابلاغ و اجراي احكام، نظارت كامل داشته و مراقبت نمايد تا كارهاي جاري بدون وقفه و تاخير و به موقع انجام شده، پاسخ نامه هاي رسيده در اسرع وقت تهيه و به مقصد ارسال شود، كليه نامه ها و احكام و قرارهاي رسيده در دفاتر مربوط ثبت، پس از ابلاغ به محكومان و اجراي مفاد آن در پرونده مربوط به هر محكوم درج و بايگاني گردد. بديهي است نتيجه اجراي حكم را به مرجع قضايي مربوط ارسال خواهد نمود. دفاتر داخلي مراكز حرفه آموزي و اشتغال يا زندان عبارتند از:
دفتر نامه ها و احكام و قرارها، دفتر ثبت اسامي محكومان، دفتر حضور و غياب محكومان، دفتر ثبت تقويم و احتساب محكوميت ها با تعيين تاريخ دقيق آزادي محكومان، دفتر ثبت اسامي محكومان پيشينه دار، دفتر ثبت احضاريه، دفتر آزادي محكومان، دفتر ورود و خروج محكومان، دفتر ملاقات.
تبصره ـ نظارت كامل در اجراي محكوميتهاي حبس بدل از جزاي نقدي محكومان نيز در زندان ها يا مراكز حرفه آموزي و اشتغال، از وظايف ذاتي مسئول اجراي احكام هر مؤسسه يا زندان كه زير نظر مسؤول مربوط انجام مي شود.
ماده 37
مسئول شعبه اموال و انبار كه صاحب جمع اموال مؤسسه يا زندان شناخته مي شود مكلف است طبق مقررات آيين نامه مربوط در محافظت و نگهداري اثاثيه و اموال دولتي و لوازم و اشياء و اسناد متعلق به محكومان مراقبت و اهتمام شايسته بعمل آورده و وظايف مشروح زير را انجام دهد:
ـ پيش بيني و اقدام به موقع و لازم در تهيه و تدارك اثاثيه و ملزومات و مايحتاج داخل مؤسسه يا زندان از قبيل لباس و پوشاك ماموران و محكومان، تأمين احتياج هاي مربوط به سوخت و روشنايي و استحمام و نظافت و بهداشت محكومان و مكانهاي زندان و هرگونه ضرورت هاي ديگر؛
ـ جلوگيري از تفريط و تضييع و حيف و ميل اموال و اثاثيه دولتي و لوازم شخصي محكومان و اشيايي كه به طور امانت مي سپارند؛
ـ تهيه و تنظيم دفاتر مربوط به ثبت نامه هاي اداري؛
ـ وصول و تحويل اموال و لوازم و اشياء دولتي، نوشت افزار اداري، البسه دولتي محكومان و ماموران مؤسسه يا زندان؛
ـ ثبت اموال و اثاثيه دولتي بنا بر نمونه رسمي و منطبق با مقررات آيين نامه اموال دولتي؛
ـ ثبت درخواستهاي مربوط به تهيه اشياء و لوازم مورد احتياج؛
ـ ثبت البسه و لوازم شخصي و اسناد عادي و قيمتي محكومان و هر چيزي كه محكوم موقع ورود به مؤسسه يا زندان با خود دارد در دفاتر مربوط؛
ـ تفكيك و نگهداري كيسه هاي محتوي لباس و اشياء محكومان به ترتيب شماره رديف (لباس و لوازم شخصي هر محكوم به محض ورود او به مراكز حرفه آموزي و اشتغال يا زندان بايد بوسيله متصدي انبار تنظيف و ضد عفوني شـده در كيسـه مخصوص با ذكر شماره در برگ صورت مجلس تنظيمي تحويل و تحـول كه يك نسخه آن با قبـض انبار به محكوم تسليم مي شود لفاف شده و در حفظ و حراست آن از گزند موش و بيد و آفات ديگر دقت و مراقبت كافي بعمل مي آيد)؛
ـ تنظيم اسناد و درخواست رسمي براي تهيه و تدارك اجناس مورد لزوم و امضاء و گزارش رييس مؤسسه يا زندان و مقام هاي مالي مربوط؛
ـ مراقبت در نظافت و حفاظت كامل اموال دولتي و امكانات محكومان؛
دقت و مراقبت كافي در تحويل صحيح و سالم امانت هاي محكومان به هنگام آزادي يا انتقال آنان و ارسال صورت مجلس تنظيمي با امضاء محكوم به دفتر مراكز حرفه آموزي و اشتغال يا زندان.
ماده 38
اداره ها و واحدهاي مددكاري و خدمات اجتماعي در جهت شناخت شخصيت محكومان و كشف و حل معضلات و مشكلات شخصي و خانوادگي و اجتماعي آنان با كسب نظر روان شناس، تحقيقات و اقدام لازم را نموده، يك نسخه از تحقيقات را جهت ضبط در پرونده شخصيت محكوم به رييس زندان و نسخه ديگر را جهت اقدام لازم به اداره متبوع خود تسليم مي نمايد. مددكاران بايد با ابراز شفقت و جلب اعتماد محكوم براي بازگشت آنان به زندگي عادي و سالم اجتماعي اقدام و اهتمام لازم بعمل آورند.
تبصره ـ مديران كل استان ها مكلفند هر سال بودجه اي را ترجيحاً با جلب كمكهاي مردمي و مؤسسه هاي خيريه به منظور زندان زدايي و بصورت تنخواه در اختيار واحدهاي مددكاري هر ندامتگاه قرار دهند؛ واحدهاي مددكاري، ضمن تلاش براي جلب رضايت شاكي، بدهي هاي مالي تا سقف دو ميليون ريال را از بودجه در اختيار پرداخت نموده؛ تا بدينوسيله موجبات جلب رضايت شاكيان و آزادي محكومان مالي يا بهره مندي آنان از آزادي مشروط را فراهم كنند.
ماده 39
از تاريخ تصويب اين آيين نامه واحدهاي فرهنگي ـ تربيتي زندان ها و مراكز حرفه آموزي و اشتغال به «واحد بازپروري» تغيير نام مي يابند. مسؤولان واحدهاي بازپروري مكلفند كليه ي اقدام ها، فعاليت ها، برنامه ها و امكانات مادي و معنوي واحد خود را به سوي بازپروري و بازسازگاري محكومان هدفمند سازند به نحوي كه نتيجه اقدام هاي آنان كاهش ماهانه و سالانه ميزان تكرار بزه و افزايش ميزان خروجي محكومان باشد.
افزون بر وظايف مقرر در پست هاي مصوب، مسؤولان واحدهاي بازپروري موظفند:
1ـ براي كليه فعاليت هاي خود به منظور بازپروري برنامه ريزي نموده؛ ضمن تعريف و تعيين اهداف عيني و اختصاصي خود؛ هم سو با بازپروري نسبت به تدابيري كه موثر در اصلاح، بازپروري و بازسازگاري محكومان با جامعه و نيز كاهش ميزان بازگشت محكومان به زندان است اقدام نمايند.
2ـ كليه برنامه ها و اقدامهاي بازپرورانه واحدهاي خود را با محيط زندان يا مراكز محل خدمت، شرايط اقليمي، فرهنگي و بومي و ويژگي هاي مردم شناسانه ي محكومان همساز و همگرا گردانند.
3ـ آثار برنامه ها و فعاليت هاي اجرا شده واحد خود بر محكومان و تأثير پيشرفت آن بر كاهش ميزان تكرار بزه را مورد ارزيابي ماهانه و سالانه قرار دهند و ضمن اصلاح، تعديل يا حذف برنامه هاي نامناسب؛ برنامه هاي نوين بازپرورانه جايگزين آن نموده، گزارش هاي ماهانه و سالانه خود را به رييس زندان يا مراكز حرفه آموزي و اشتغال محل خدمت و شوراي طبقه بندي به منظور اتخاذ تصميم هاي بهتر و مناسب تر ارسال نمايند.
تبصره ـ گزارش هاي سالانه ياد شده هر سال توسط مديران كل استان هاي مربوط به منظور بهينه سازي تصميم گيري ها و برنامه ريزي ها به معاونت بازپروري سازمان تسليم خواهند شد. معاونت ياد شده مكلف به مطالعه كارشناسانه، برنامه ريزي و ابلاغ برنامه هاي بهينه ساخته به واحدهاي بازپروري مي باشد.
ماده 40
روانشناسان زندان و مراكز حرفه آموزي و اشتغال موظفند با همكاري مددكاران و بخش معاونت بازپروري و ملاحظه پرونده شخصيتي محكومان ضمن بررسي ناسازگاري و ناهنجاريهاي رواني آنان مراتب را به شوراي طبقه بندي اعلام و اقدام لازم را براي ايجاد سازگاري و در صورت لزوم درمان آنان بعمل آورند.
ماده 41
مسئول بهداري مراكز حرفه آموزي و اشتغال يا زندان موظف است با همكاري متخصصان مربوط چون روانپزشك، پزشك و يا روانشناس نسبت به بستري كردن بيماران رواني به منظور معالجه آنان اقدام نموده در صورتيكه بيماري افراد ياد شده منجر به جنون يا اختلال مشاعر تشخيص داده شود مراتب را در اسرع وقت بوسيله رييس مؤسسه يا زندان به پزشكي قانوني جهت اعلام نظر و اطلاع به مقام هاي قضايي گزارش نموده و در صورت نياز براي انتقال و معالجه آنان در يك مؤسسه درماني و تاميني تدابير شايسته قانوني را اتخاذ نمايد.
ماده 42
مربيان زندان ها، مراكز حرفه آموزي و اشتغال، صنعتي، كشاورزي و خدماتي موظفند ضمن اجراي دستورهايي كه از طرف رييس مؤسسه به آنان ابلاغ مي شود، در روز دست كم دو بار صبح و عصر از محكومان و متهمان سرشماري و حضور و غياب بعمل آورده و ضمن گشت، افراد مشغول بكار را تحت نظر گرفته و از هرگونه تماس آنان با افراد خارج و يا خروجشان از محوطه مؤسسه يا فرار آنان جلوگيري كنند و در صورت بروز حادثه يا مشاهده هرگونه تخلف فوري بنا بر مقررات اين آيين نامه اقدام نموده، مراتب را به رييس زندان يا مراكز مربوط گزارش نمايند.
تبصره 1 ـ شرح وظايف مربيان بر اساس ويژگي هاي مؤسسه يا زندان محل خدمت و متناسب با آن، متفاوت خواهد بود و شوراي برنامه ريزي سازمان مكلف است در تعريف شرح وظايف مربيان تفاوت هاي مؤسسه اي را رعايت كند.
تبصره 2 ـ اعزام و بدرقه محكومان و متهمان بوسيله نيروهاي مربي ممنوع است. در موارد اضطراري يا در مورد محكومان و متهمان زن؛ اين امر به همراهي ديگر ضابطان انجام خواهد شد.
ماده 43
متهمان و محكومان در طول اقامت در مراكز حرفه آموزي و اشتغال يا زندان و يا مؤسسه هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي و يا اقامت در مؤسسه هاي اقدامات تاميني و تربيتي از حيث تحولات حاصله در ويژگي هاي اخلاقي و مذهبي و تشخيص سلامت بدني و روحي تحت مراقبت و بررسي متخصصان زندان يا مؤسسه مربوط قرار خواهند داشت.
تبصره ـ اقدام هاي مقرر در اين ماده در بازداشتگاهها نيز اعمال خواهد شد.
ماده 44
به منظور توسعه و ترويج مباني و موازين حقوق شهروندي در زندان ها، بازداشتگاهها و مؤسسه هاي تحت نظر سازمان، رعايت موازين حقوق اسلامي و انساني، تسهيل روند زندان زدايي و بازسازگاري محكومان با جامعه دفتري به نام «دفتر حمايت از حقوق شهروندي زندانيان» زير نظر رييس سازمان و با تعداد لازم كارشناس، تشكيل مي شود.
وظايف اين دفتر به شرح زير است:
1ـ مطالعه، بررسي و پيگيري موارد نقض حقوق شهروندي در زندان ها، بازداشتگاهها و مراكز حرفه آموزي و اشتغال و اعلام آن به رئيس سازمان؛
2 ـ مـطالعه پرونده هـاي قضايي افراد تحت قرار و تذكر گذشت موعدهاي قانوني به قاضيان ناظر و مقام هاي قضايي مربوط؛
3 ـ تهيه كتابچه اي در مورد حقوق و تكاليف قانوني محكومان و متهمان و تفهيم ماهانه اين حقوق و تكاليف به افراد تازه وارد؛
4 ـ همكاري مستمر و نظام مند با هيأت نظارت بر اجراي قانون احترام به آزاديهاي مشروع و حفظ حقوق شهروندي، ستاد حقوق بشر قوه قضاييه و ساير نهادهاي حقوق بشري پس از هماهنگي با رييس سازمان؛
5 ـ نظارت بر حُسن اجراي اين آيين نامه و ساير اموري كه به اين دفتر به موجب قانون ارجاع مي شود.
تبصره 1 ـ مسؤول دفتر، از ميان حقوقدانان آگاه به موازين حقوق شهروندي توسط رئيس سازمان انتخاب مي‌شود.
تبصره 2ـ مسئوول دفتر موظف است از وضعيت حقوق شهروندي مراكز حرفه آموزي و اشتغال و زندان ها بطور ماهيانه به رييس سازمان گزارش دهد.
تبصره 3 ـ گزارش ساليانه حقوق شهروندي سازمان بوسيله مسئوول دفتر تهيه گشته از طريق رييس سازمان تسليم رييس قوه قضاييه خواهد شد.
تبصره 4 ـ در كليه اداره هاي كل استاني واحد حمايت از حقوق شهروندي زندانيان تأسيس خواهد شد.
ماده 45
افزون بر نظارت بر حُسن اجراي قوانين و مقررات مربوط به زندان ها و مراكز حرفه آموزي و اشتغال و ساير وظايفي كه به موجب ديگر مقررات بر عهده قاضيان ناظر زندان گذارده شده است، وظايف آنان با رعايت مقررات اين آيين نامه عبارت است از:
1ـ اعمال نظارت بر امور محكومان از حيث پيشبرد اهداف بازپرورانه و اتخاذ تدابير مناسب به منظور فردي سازي هر چه بيشتر كيفرها؛
2 ـ شركت در شوراي طبقه بندي، ملاحظه پرونده شخصيت محكوم و اتخاذ تصميم در مورد شيوه اعمال كيفر؛
3 ـ اعلام تخلف هاي آيين نامه اي و قانوني محكومان و متهمان به مراجع قضايي مربوط؛ در مواردي كه متضمن جرم باشد؛
4ـ صدور مجوز به منظور ملاقات نمايندگان سياسي و كنسولي اتباع خارجي كه در حال تحمل كيفر يا بازداشت اند؛
5 ـ اعطاي مرخصي به محكومان با ملاحظه پيشرفت هاي بازپرورانه و مقررات آيين نامه؛
6 ـ مطالعه پرونده افراد تحت قرار بازداشت موقت يا كسب اطلاع از پرونده آنان بوسيله دفتر حمايت از حقوق شهروندي سازمان يا طرق ديگر و اعلام مراتب گذشت مدت هاي قانوني موضوع بند ط ماده 3 قانون اصلاح قانون تشكيل دادگاههاي عمومي و انقلاب (مصوب 28/ 7/ 1381) صرفاً جهت اطلاع به مراجع ياد شده؛
7 ـ صدور مجوز قانوني به منظور ملاقات وكيلان و مشاوران حقوقي با موكلان خود؛
8 ـ برگزاري جلسه هاي هفتگي پرسش و پاسخ با محكومان يا متهمان به منظور حل مشكلات قانوني بر آمده از نحوه اجراي كيفرها و پاسخ گويي به مشكلات حقوقي آنان؛
ماده 46
در هر زندان، مركز حرفه آموزي و اشتغال، يا مؤسسه صنعتي، كشاورزي و خدماتي هر يك ماه يك بار كميسيوني با مسئوليت رييس زندان، مؤسسه و يا نماينده وي و با شركت متخصصان روانشناسي، مددكاري، فرهنگي، تربيتي و در صورت لزوم كارشناس صلاحيت دار ديگر تشكيل و خلاصه ديدگـاههاي كميسيون ياد شـده نسبت به محكوم در پرونده شخصيت او منعكس و رونوشت نظر كميسيون براي قاضي ناظر زندان ارسال مي گردد.
