فصل سوم - مرخصی زندانيان
ماده 213
به منظور كمك به تحكيم مباني و روابط خانوادگي و اجتماعي زندانيان، رفع مشكلات ضروري فردي، خانوادگي و قضائي، بازتواني اجتماعي و فراهم نمودن زمينه بازگشت مجدد به جامعه و همچنين مشاركت فعال در برنامه هاي اصلاحي، تربيتي، فرهنگي و ورزشي، حرفه آموزي و اشتغال، به زندانيان در چهارچوب مواد مربوط به اين فصل مرخصي اعطاء مي گردد.
ماده 213
در موارد ازدواج، فوت بستگان نسبي و سببي درجه نخست از طبقه نخست يا ابتلاء آنان به بيماري حاد كه به سبب آن براي مدت طولاني قادر به حركت نباشند، يا بروز هرگونه حادثه غيرمترقبه و يا معضلي كه اعزام محكوم به مرخصي را ايجاب نمايد محكوم با اخذ تأمين متناسب به شرح تبصره2 ماده 124 به مدت يك هفته به مرخصي اعزام مي‌شود.
تبصره ـ اعطاي مرخصي به زندانيان به عنوان يك حق تلقي نمي گردد و برخورداري از آن موكول به رعايت مقررات زندان و كسب امتيازات لازم مي باشد.
تبصره 1ـ تصويب موارد فوق و تعيين نوع تأمين به عهده شوراي طبقه بندي مي باشد كه توسط رئيس شورا اجرا مي گردد.
تبصره 2ـ در صورت نياز به اعطاي مرخصي مجدد موضوع اين ماده اعطاي مرخصي بلامانع است.
تبصره 3ـ در صورت عجز از فراهم نمودن تأمين، اعزام محكوم تحت مراقبت مأموران حداكثر براي مدت ده ساعت در روز به خارج از زندان بلامانع است.
ماده 214
شرايط اعطاي مرخصي:
الف) محكومين به حبس تا 15 سال بايد حداقل 6/1 (يك ششم) از مدت حبس و محكومين بيش از 15 سال و حبس ابد حداقل سه سال از مدت محكوميت خود را سپري كرده باشند. محكوميني كه داراي سابقه محكوميت در جرائم عمدي باشند، به ازاي هر سابقه محكوميت يك ماه به نصاب مذكور اضافه مي‌شود.
ب) محكوميني كه به لحاظ عدم پرداخت جزاي نقدي يا عدم تأديه محكوميت مالي (موضوع مادتين 1 و 2 قانون نحوه اجراي محكوميتهاي مالي) و يا هر دو در زندان بسر مي برند، در صورتي كه حداقل يك ماه بابت محكوميت مذكور تحمل حبس نموده باشند.
ج) كسب حداقل 200 امتياز براي هر نوبت مرخصي با توجه به معيارهاي زير:
1ـ رعايت مقررات و امور انظباطي در زندان در هر ماه 10 امتياز
2ـ همكاري در برقراري نظم و انضباط و پيشگيري از تخلفات داخلي در هر ماه 20 امتياز
3ـ همكاري در انجام فعاليتهاي فرهنگي در هر ماه 10 امتياز
4ـ اهتمام به شركت در نماز جماعت و ساير مراسم مذهبي، در هر ماه 30 امتياز
5 ـ شركت در برنامه هاي مربوط به تلاوت، آموزش روخواني، ترجمه، درك مفاهيم، حفظ قرآن يا نهج البلاغه، اخلاق و عقايد، هر برنامه در هر ماه 20 امتياز
6 ـ قبولي در آزمون دوره هاي مربوط به روخواني، ترجمه، درك مفاهيم و حفظ قرآن يا نهج البلاغه، اخلاق و عقايد، هر دوره 30 امتياز
7 ـ شركت در دوره احكام سطح 1 و 2 هر كدام در هر ماه 10 امتياز
8 ـ قبولي در آزمون احكام سطح 1و 2 هر يك 30 امتياز
9 ـ شركت در هر دوره كتابخواني 20 امتياز
10 - حفظ قرآن به ازاء هر جزء 200 امتياز
11 - انتخاب در جشنواره قرآني شهرستان، استان و يا كشور و يا كسب رتبه در آن، هر كدام 100 امتياز
12 - اشتغال به تحصيل در هر يك از مقاطع تحصيلي هر ماه 20 امتياز
13 ـ قبولي در هر دوره تحصيلي 30 امتياز
14 ـ شركت در كلاسهاي فرهنگي، هنري و ورزشي در هر ماه 20 امتياز
15 ـ شركت در هر يك از دوره هاي تربيت معلم، آموزشياري يا مربيگري درون زندان 10 امتياز
16 ـ اخذ گواهي در هر يك از دوره هاي تربيت معلم، آموزشياري يا مربيگري 30 امتياز
17 ـ تدريس در هر يك از امور آموزشي، فرهنگي و ورزشي در هر ماه 20 امتياز
18 ـ كسب رتبه در هر يك از جشنواره هاي فرهنگي، هنري يا مسابقات ورزشي اعم از شهرستان، استان يا كشور 30 امتياز
19 ـ پذيرش در دانشگاه 50 امتياز
20 ـ شركت در كلاسهاي فني و حرفه اي در هر ماه 10 امتياز
21 ـ اخذ گواهي فني و حرفه اي در هر رشته 50 امتياز
22 ـ اشتغال به كار در كارگاهها و انجام امور خدماتي داخل زندان در هر ماه 40 امتياز
23 ـ شركت در دوره مهارتهاي اساسي زندگي هر مهارت 5 امتياز حداكثر 50 امتياز
24 ـ اخذ گواهي مربوط به مهارتهاي اساسي زندگي هر مهارت 10 امتياز حداكثر 100 امتياز
25 ـ شركت در جلسات و كلاسهاي مشاوره و روان درماني هر ماه 20 امتياز
26 ـ ترك كامل اعتياد به تائيد بهداري زندان 200 امتياز
27 ـ پرداخت جزاي نقدي به ازاء يك درصد از مبلغ جريمه 5 امتياز
28 ـ اخذ رضايت شاكي يا شاكيان حداكثر 200 امتياز
در صورت تعدد شكات ميزان امتيازات به تعداد آنها تقسيم خواهد شد.
29 ـ ساير اقدامات و فعاليتهاي پيش بيني نشده در اين بند به تشخيص شوراي طبقه بندي 100 امتياز
تبصره 1 ـ تحصيل هر يك از امتيازات مذكور حسب مورد منوط به اخذ گواهي از سوي واحدهاي ذيربط و تائيد رئيس زندان مي‌باشد.
تبصره 2 ـ محكومين ذكور داراي بيش از 60 سال و اناث بيش از 55 سال و همچنين زنان سرپرست خانوار (براساس گواهي مستند) و مادران داراي فرزند كمتر از ده سال و يا افراد داراي سابقه ايثارگري، با كسب حداقل 150 امتياز با رعايت ساير شرايط از مرخصي بهره مند مي گردند.
تبصره 3 - محكومين داراي حبس بيش از 10 سال هرگاه با تلاش فوق العاده موفق به كسب 1000 امتياز گردند به شرط تحمل حداقل يك سال حبس از مرخصي بهره مند خواهند شد.
تبصره 4 ـ كليه محكومين به استثناي مشمولين ماده 221 در صورت ازدواج يا فوت يكي از بستگان درجه يك آنان (پدر، مادر، فرزند، همسر، برادر، خواهر) بدون لحاظ شرايط مذكور در اين ماده از يك نوبت مرخصي بهره مند مي گردند.
ماده 215
ميزان مرخصي:
الف ـ به محكومين حبس جرائم غيرعمدي و محكوميني كه صرفاً به دليل عدم پرداخت جزاي نقدي، ديه و يا محكوميتهاي مالي غيركيفري در زندان نگهداري مي‌شوند در صورت كسب امتيازات لازم به ازاي هر دو ماه سه تا پنج روز مرخصي تشويقي اعطاء ميگردد.
ب ـ به محكومين ساير جرائم كه امتيازات لازم را كسب نمايند در صورت فقدان سابقه محكوميت در جرائم عمدي به ازاي هر سه ماه و در صورت وجود سابقه محكوميت در جرائم عمدي به ازاي هر چهار ماه سه تا پنج روز مرخصي تشويقي اعطاء ميگردد.
ج ـ زنان سرپرست خانوار و مادران داراي فرزند كمتر از ده سال در صورت كسب امتيازات لازم و فقدان سابقه عمدي محكوميت به ازاي هر دو ماه سه تا پنج روز مرخصي تشويقي اعطاء ميگردد.
د ـ كسب امتياز بيشتر از سقف تعيين شده، موجب تمديد مرخصي تشويقي براي زندانيان محكوم در پايان هر دوره مرخصي خواهد بود. تعيين مدت تمديد مرخصي به عهده شوراي طبقه‌بندي بوده و در هر صورت نبايد اين مدت بيشتر از سقف مرخصي در هر دوره باشد.
ه ـ چنانچه فاصله محل سكونت زنداني تا محل تحمل كيفر وي بيش از صد كيلومتر باشد، به تشخيص شوراي طبقه‌بندي و به تناسب فاصله راه بين يك تا چهار روز براي اياب و ذهاب به مدت مرخصي افزوده خواهد شد.
ماده 216
در مواردي كه محكوم پس از تحمل حداقل يك ماه از محكوميت حبس با توجه به نوع جرم ارتكابي و ميزان محكوميت از شخصيت، اخلاق و رفتار مناسبي برخوردار باشد شوراي طبقه بندي مي‌تواند پس از اخذ تأمين مناسب حداكثر پنج روز در هر ماه به طور پيوسته به وي مرخصي اعطاء نمايد.
ماده 216
محكوميني كه بنا به تشخيص پزشك زندان نياز به بستري شدن در مراكز درماني خارج از زندان را دارند بدون در نظر گرفتن شرايط مذكور در ماده 214 مي‌توانند براي يك دوره معالجه، جهت بستري‌شدن از مرخصي استفاده نمايند و در صورت نياز به ادامه بستري بيش از يك ماه بنا به تشخيص بيمارستان و تائيد پزشكي قانوني قابل تمديد است در اين صورت بايد تاريخ و محل بستري مشخص گردد تا در صورت لزوم از طرف يگان حفاظت زندان بازديد و سركشي بعمل آيد.
تبصره 1ـ شوراي طبقه بندي در صورت لزوم مي تواند بدون لحاظ مهلت يك ماهه ذكر شده نيز نسبت به اعطاي مرخصي اقدام نمايد.
تبصره 2ـ در صورت ضرورت مرخصي موضوع اين ماده قابل تمديد خواهد بود.
ماده 217
اعطاي مرخصي به محكومين، موكول به تصويب شوراي طبقه بندي زندان و اخذ تأمين مناسب توسط مقام قضايي مربوطه مي‌باشد. اخذ تأمين و اقدامات مربوط به آن با التفات به رأي وحدت رويه شماره 680 مورخ 25/5/1384 هيأت عمومي ديوان عالي كشور از هر حيث تابع احكام مربوط به قرارهاي تأمين در قانون آئين دادرسي كيفري مي‌باشد.
تبصره ـ تأمين مأخوذه براي اعطاء مرخصي محكومين، حسب مورد پس از تفهيم به زنداني يا وثيقه‌گذار و يا كفيل براي مرخصيهاي بعدي نيز داراي اعتبار بوده و ملاك عمل مي‌باشد.
ماده 218
دادستان محل و يا رئيس حوزه قضايي بخش كه عهده‌دار وظايف دادستان مي‌باشد مي‌توانند با رعايت شرايط پيش‌بيني شده در اين فصل با اخذ تأمين مناسب رأساً نسبت به اعطاي مرخصي اقدام نمايند.
ماده 219
شوراي طبقه بندي موظف است ضمن بررسي پرونده شخصيت رفتاري محكومين، چنانچه باقيمانده حبس آنها حداكثر معادل 10/1 (يك دهم) كل محكوميت آنان بوده مشروط بر اينكه مدت مزبور از شش ماه تجاوز ننمايد، با در نظر گرفتن وضعيت جسماني يا معيشت خانواده، اصلاح پذيري، شخصيت محكوم و لحاظ امتيازات مكتسبه و در صورت استحقاق با اخذ تعهد كتبي و بدون اخذ تامين نسبت به اعطاي مرخصي به آنان اقدام نمايد.
ماده 220
در مواقع اضطراري و بروز حوادث غيرمترقبه متهمين و محكوميني (كه واجد شرايط اعطاي مرخصي نمي‌باشند) مي‌توانند بنا به تشخيص شوراي طبقه بندي و موافقت قاضي مجري حكم يا رئيس حوزه قضايي و يا مقام بازداشت‌كننده حداكثر به‌مدت 12 ساعت در روز به صورت تحت‌الحفظ به مرخصي اعزام گردند.
ماده 221
مستثنيات اعطاي مرخصي:
محكومين زير از شمول اعطاي مرخصي مستثني مي‌باشند:
الف ـ محكومين جرائم سرقت مسلحانه و يا مقرون به آزار، ربودن مال ديگري از طريق كيف زني، جاسوسي، اقدام عليه امنيت كشور، آدم ربائي، جرائم باندي و سازمان يافته، تجاوز به عنف، دائركردن مراكز فساد و فحشاء، اسيد پاشي، اخلال در نظام اقتصادي، ورود، توليد، توزيع و فروش مشروبات الكلي، قاچاق مسلحانه و يا عمده مواد مخدر و روانگردانها.
ب ـ محكومين داراي سه سابقه محكوميت به ارتكاب همان جرم.
ج ـ محكوميني كه به شرارت مشهورند.
د ـ محكومين به قصاص و اعدام.
تبصره 1ـ منظور از قاچاق عمده مواد مخدر و روانگردانها مواردي است كه مجازات قانوني جرم حبس ابد يا اعدام باشد.
تبصره 2ـ اعطاي مرخصي به محكومين جرائم سرقت در ايام نوروز ممنوع مي‌باشد.
ماده 222
محكومين مذكور در ماده فوق به جز محكومين به قصاص و اعدام در صورت كسب امتيازات مندرج در ماده 214 و پس از تحمل 2 /1 (يك دوم) از مدت محكوميت خود با تائيد دادستان مربوط مي توانند از مرخصي استفاده نمايند.
تبصره ـ مدت تحمل اوليه در مورد محكومين به حبس ابدي كه مشمول ماده 221 مي‌باشند معادل 10 سال خواهد بود.
ماده 223
چنانچه زندانيان مشمول ماده 221 و نيز محكومين حبسهاي بيش از ده سال به مرخصي اعزام شوند لازم است مراتب حسب مورد توسط مقام اعطاءكننده مرخصي، به يگانهاي انتظامي مربوطه اعلام تا به نحو مقتضي تحت مراقبت و نظارت قرار گيرند.
ماده 224
زندانيان محكومي كه به هر دليل واجد شرايط لازم براي برخورداري از مرخصي نباشند در مواقع اضطراري و يا خاص به پيشنهاد شوراي طبقه بندي و موافقت دادستان محل مي‌توانند از يك نوبت مرخصي بهره‌مند شوند.
ماده 225
مدت مرخصي زندانيان جزء مدت محكوميت آنان محسوب گرديده، ليكن در صورت غيبت، ايام غيبت جزء مدت محكوميت احتساب نمي‌گردد و چنانچه زنداني پس از اعطاي مرخصي غيبت نمايد علاوه بر مجازات قانوني براي بار اول به مدت 6 ماه و براي بار دوم يك سال و براي نوبت سوم تا پايان مدت محكوميت از مرخصي محروم خواهد شد و در صورتي كه زنداني پس از پايان مرخصي به زندان مراجعت ننمايد و توسط مأمورين دستگير و تحويل زندان شود تا پايان مدت محكوميت از مرخصي محروم خواهد شد.
تبصره ـ چنانچه غيبت زنداني به تائيد دادستان محل، رئيس حوزه قضايي بخش كه عهده دار وظايف دادستان مي‌باشد و يا شوراي طبقه بندي، موجه تشخيص داده شود، زنداني غائب از مرخصي مشمول حكم اين ماده نخواهد بود.
ماده 226
زندانياني كه در حين مرخصي و يا اشتغال خارج از زندان مرتكب جرم عمدي مي‌شوند، براي بار اول تا يك سال و براي بار دوم تا دو سال و براي بار سوم تا سه سال از مرخصي محروم خواهند شد.
ماده 227
دادستان يا شوراي طبقه بندي مي‌توانند براي زندانياني كه به مرخصي اعزام مي شوند تكاليفي از قبيل معرفي نوبه‌اي به مراجع انتظامي، عدم حضور در برخي از اماكن در حين مرخصي مقرر دارد و چنانچه زندنيان [زندانيان] دستورات صادره را رعايت ننمايند، باقيمانده مرخصي آنان ملغي و از يك نوبت مرخصي بعدي محروم خواهند شد.
ماده 228
چنانچه زنداني در خاتمه مدت مرخصي به زندان مراجعه ننمايد، رئيس زندان بايد ضمن اقدام لازم براي دستگيري زنداني و عودت وي به زندان مراتب غيبت را بلافاصله براي تشريفات مربوط به ضبط تأمين مأخوذه به مقام قضايي مربوط اعلام نمايد. مقام قضايي ذيربط نيز بايد نتيجه اقدامات مربوط به ضبط تأمين مأخوذه را براي درج در پرونده به زندان منعكس نمايد.
ماده 229
دستورالعملهاي اجرائي اين فصل توسط رئيس سازمان تهيه و ابلاغ ميگردد.
ماده 229
چنانچه حسب تشخيص پزشك قانوني محكوم داراي بيماري صعب‌العلاج باشد يا امكان معالجه وي در مؤسسه يا زندان وجود نداشته يا ادامه حبس موجب شدت بيماري يا تأخير در بهبوديش باشد يا قادر به تحمل حبس نباشد به پيشنهاد رييس مؤسسه يا زندان، شوراي طبقه بندي موظف است به مدت يك ماه به او مرخصي اعطا نمايد كه در صورت نياز قابل تمديد مي‌باشد.
تبصره ـ در صورت ابتلا به بيماري هاي لاعلاج و رعايت مصلحت رييس مؤسسه يا زندان مي تواند پيشنهاد عفو محكوم را به مراجع مربوط بنمايد.
